21. Slachtoffers van de Pavon
De tragedie met de Pavon heeft het leven gekost aan vijftig Nederlandse soldaten. Van hen zijn er 38 niet geborgen of geïdentificeerd. Dat betekent dat er ‘slechts’ twaalf slachtoffers een herkenbare ‘laatste rustplaats’ hebben gevonden. Maar allen hebben een herdenkingsplaats gekregen; soms zelfs imposant. Daar kunnen ze worden herdacht, al was het alleen maar op de vierde mei.
Onderstaand overzicht is ontleend aan de website Zuidfront Holland, die een uitstekend gedocumenteerde pagina heeft samengesteld van De tragedie met de Pavon.
Onder de vijftig gesneuvelden of vermisten bevonden zich vier officieren, een vaandrig, twee beroepsofficieren, zes dienstplichtige of vrijwillige onderofficieren en 37 minderen. De namen van de mannen die niet konden worden geïdentificeerd of die een zeemansgraf hebben gevonden worden vermeld op het monument op de Grebbeberg voor gesneuvelde militairen uit mei 1940 zonder bekend graf. De overige twaalf militairen werden wel geborgen en geïdentificeerd of – zoals in acht gevallen –ze stierven aan de opgelopen verwondingen aan land in een hospitaal.
Vijftig gesneuvelde mannen
Hieronder is de gehele lijst met gesneuvelden weergegeven, zoals die ook te vinden is in ‘De tragedie van de Pavon’. De namen zijn voorzien van links naar plaatsen op het internet waar nog aan hen wordt herinnerd. In veel gevallen is dat – voor zover bekend – alleen het monument op de Grebbeberg. Soms worden ze vermeld op andere herdenkingsplaatsen, werd hun overlijden in een krant gememoreerd of was er een bidprentje. Over sommigen is meer informatie beschikbaar. Zo was Andries Brilleman een Jood. Hij wordt ook herdacht in een database van Joodse militaire slachtoffers. De Nieuwe Tilburgsche Courant (2 juli 1940) wijdde een in memoriam aan A.C. van Lith, reserve-kapitein bij het Vrijwillige Landstormcorps van de Luchtwachtdienst. Jan Cornelis Hulsinga wordt herdacht op een Wikipagina van gesneuvelde Delftenaren. A.H.M. van Gorp spoelde aan op Ameland en heeft daar een militair graf gekregen.
Op enkele later overleden gewonden na werden de meeste gevallenen geregistreerd op overlijdensdatum 21 mei 1940. Hier doet kennelijk weer, stelt Zuidfront Holland, de rigide OGS regel opgeld dat de dag van het opmaken van de overlijdensakte de geregistreerde en daardoor vermelde sterfdatum bepaalt. Zo is een deel van de mannen op 20 mei, een ander deel op 21 mei geregistreerd. In feite kwamen de mannen aan boord van de Pavon om voor middernacht en daardoor dus op 20 mei 1940.
| Naam | Rang | Onderdeel | Sneuvel- of sterflocatie | Begraafplaats / Herdenkingsplaats |
| Baayen, JEC | SMI | 1-GBJ | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Bogaart, A | Dpl sld | 3-14.GB | Pavon (onderste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Bree, LH van | Vw sld | LuWa post Helmond | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Brilleman, A | Dpl sld | Staf 3.CAAT | Pavon (onderste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Broekers, G | Dpl sld | MC-III-30.RI | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Broekers, H | Dpl sld | 1-GBJ | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Buiter, JC | Dpl sld | 2-GBJ | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Bussel, JBJM van | Vw sld | LuWa post Helmond | Pavon (onderste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Cramers, JJ | Dpl sld | Tr.Dt.St.W-Fr.VH | Overl. aan verwondingen in zkh Duinkerken, 24 mei 40 | RK BP Papenhoven, kerkgraf |
| Damen, F | Dpl sld | 2-III-27.RI | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Duffelen, T van | Dpl sld | St I-27.RI | Overl. aan verwondingen in zkh te Calais, 27 mei 40 | Rotterdam Crooswijk, B-sectie, graf 7163 |
| Eijk, PJ van | Dpl sld | 3-III-26.RI | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Elk, H van | Dpl sld | 1-GBJ | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Ende, CP van den | Dpl sld | 1-GBJ | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Faessen, JCMA | Dpl sgt | St II-2.RI | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Gorp, AHM van | Res 2e lt | 1-I-27.RI | Aan boord Pavon, escorte of in zee | ABP Nes, Ameland; Vak D rij 14 graf 8 |
| Grinwis, JBF | Vw sld | LuWa post Helmond | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Hagen, HJN van der | Dpl sgt | 3-III-26.RI | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Heijster, JJH van | Dpl sld | St II-26.RI | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Hendriks, W | Dpl sld | St 26.RI | Overl. aan verwondingen zkh Oye-Plage, 23 juni 40 | RK BP Ottersum (Gennep), Vak A graf 502 |
| Hulsinga, JC | Dpl kpl | 1-GBJ | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Ierland, PJF van | Dpl sld | 1-GBJ | Overl. aan verwondingen zkh Calais, 22 mei 40 | Ereveld Grebbeberg, Rij 13 graf 20 |
| Janssen, WL | Vw sld | LuWa post Helmond | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Jongkind, C | Dpl sgt | 3-II-30.RI | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Klaasse, P | Dpl kpl | 3-GBJ | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Laan, F van der | Dpl sgt | 1-GBJ | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Leenknecht, A | Dpl sld | Aut.Cie LD | Pavon (onderste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Lith, AC van | Res kapt | LuWa Gr Den Bosch | Verdronken, viel in zee bij poging sloep te strijken. Spoelde op 22 mei aan. | Ereveld Grebbeberg, Rij 11 graf 5 |
| Lokker, J | Dpl sld | 2-GBJ | Overl. aan verwonding in zkh Calais, 21 mei 40 | ABP Kerkhoflaan Den Haag, Vak 33, rij A1 graf 4 |
| Mallens, AALC | Dpl sld | 3-GBJ | Overl. aan verwondingen in zkh Calais, 27 mei 40 | NL ereveld Orry-la-Ville (Senlis), Vak B/R rij 1 graf 8 |
| Mante, JM | Opz. Fort. 1e kl | St 6.GB | Pavon (onderste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Moorees, FHC | Vw sld | LuWa post Helmond | Pavon (onderste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Oliemeulen, WC | Dpl sld | 3-III-26.RI | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Oorschot, GBW van | Dpl sld | St III-27.RI | Overl. aan verwondingen in zkh Calais, ws 21 mei 40 | NL ereveld Orry-la-Ville (Senlis), Vak B/R rij 1 graf 7 |
| Oorschot, R van | Vw sld | LuWa post Helmond | Pavon (onderste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Pera, A | Dpl sld | 2-GBJ | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Prins, C | Dpl sld | 1-GBJ | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Rijniers, WA | Vw sgt | LuWa post Helmond | Pavon (onderste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Roos, NF | Res vdg | 3-3.GB | Aan boord Pavon, escorte of in zee | Monument Grebbeberg |
| Schenk, JC | Dpl sgt | 1-GBJ | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Schippers, G | Dpl sld | 1-GBJ | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Sluis, F van der | Dpl sld | 1-GBJ | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Tuijn, JFG van | Dpl sld | St II-2.RI | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Veen, PJ van | Dpl sld | 1-GBJ | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Visser, M | Res 1e lt | MC-I-27.RI | Overl. aan verwondingen zkh Oye Plage, 23 augustus 40 | NL ereveld Orry-la-Ville (Senlis), Vak B/L, rij 1 graf 7 |
| Wingerden, J van | Dpl sld | 3-3.GB | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Wit, CW de | Dpl sld | 1-GBJ | Pavon (middendek) | Monument Grebbeberg |
| Woerd, L van der | Dpl sgt | 3-III-26.RI | Pavon (bovenste middenruim) | Monument Grebbeberg |
| Xhaflaire, LJH | Dpl sld | 3-III-30.RI | Verdronken, spoelde aan bij Zuydcoote (Fr.), op 29 juli 40 | NL ereveld Orry-la-Ville (Senlis), Vak B/L, rij 1 graf 4 |
| Zeeuw, B de | Res 2e lt | MC-III-30.RI | Verdronken na overboord te zijn gesprongen, vm aangespoeld op 2 augustus 40. Kreeg postuum BL toegekend voor strijd aan ZW Vaart. | ABP Oudenhoorn (Bernisse), Rij 2 graf 107 |
Op de site Luchtddoelartillerie.nl worden gesneuvelde soldaten van deze eenheid herdacht. Op de lijst staan zeven soldaten die het drama van de Pavon meemaakten. Eén van hen, 'soldaat T.H. Beumen, van VLSK Luchtwachtdienst, op 24 mei 1940 in Calais', ontbreekt op bovenstaande lijst. Zijn vermelding op een lijst van Slachtoffers in de wijk 't Hènge (het Hingen) in Echt in '40-'45 (pag.4/6, pdf) maakt duidelijk dat hij de ramp overleefde, maar drie dagen later sneuvelde in een gevecht.
Rapport van de ramp met het Franse ss "Pavon" op 20 mei 1940 en lijst van vermisten en overledenen
opgeborgen onder nummer 19-03/194313.
Kapelaan Lam
Aalmoezenier Lam
(DeurneWiki.nl) leverde een contingent soldaten af in
Nederland en ging meteen weer terug, om stoffelijke resten op te sporen >In een verhaal over de terugkeer van gewonde Nederlandse soldaten uit Noord-Frankrijk meldde de Nieuwe Tilburgsche Courant op 4 juli 1940 ook dat gegevens werden verzameld ‘betreffende Nederlanders die in den vreemde zijn gesneuveld'. Daarbij was ook aalmoezenier Lam betrokken, ‘die zich met de vluchtende soldaten op het transportschip bevond, dat op zee voor Duinkerken is gebombardeerd’. Zijn naam en inzet werden al eerder in dit verhaal genoemd, en zal later weer opduiken.
Hij is thans teruggegaan om in de omgeving van Duinkerken en Calais naar gesneuvelde Nederlanders te informeeren ten einde hun familie te kunnen inlichten en haar eventueele souvenirs [herinneringen] te kunnen overreiken’.In het landschap rondom Calais, berichtte de krant, ‘heeft men tusschen de graven van Franschen, Marokkanen, Engelschen en Belgen, verschillende graven van Nederlandsche soldaten aangetroffen’.
Te midden van golvende korenvelden of in de duinen hebben zij hun laatste rustplaats gevonden. De bewoners der streek hebben de graven gesierd met bloemen. Alle graven dragen een kruis, waarop zoo mogelijk de naam van den gesneuvelde, verschillende kruisen torschen een Nederlandsche helm’.
Monument op de Grebbeberg
Sinds 1952 worden veel gesneuvelde Nederlandse militairen herdacht op het Monument van de Grebbeberg. De nadruk daar ligt – uiteraard - op de slachtoffers die vielen op de Grebbeberg, maar ook gevallenen elders hebben er een plaats gevonden.
De slachtoffers van de Pavon die nooit zijn teruggevonden worden herdacht op het Monument voor de vermisten van mei 1940 op de Grebbeberg. Foto T. de Vries (klik foto in link voor vergroting).
De namen van 138 militairen die in mei 1940 sneuvelden, waarvan geen graflocatie aanwijsbaar is, zijn terug te vinden op het in 2005 onthulde nieuwe monument op de Grebbeberg. Daaronder ook de namen van de 38 niet geëdentificeerde of nooit teruggevonden opvarenden van de Pavon. De website Grebbeberg.nl stelt dat er ook ‘ruim 50 opvarenden van de s.s. Pavon’ . worden herdacht, maar wie elders een laatste rustplaats heeft gevonden ontbreekt. Voor de lijst met 138 namen scroll op de site omlaag. Ze worden vermeld zonder nadere toelichting op de toedracht van hun dood. Meer gedetailleerd is de lijst van na september 1940 onbekende of vermiste militairen (Grebbeberg.nl) .
Orry-la-Ville, Frankrijk
Op het Ereveld Orry-la-Ville in Frankrijk, zo’n 30 km boven Parijs, zijn vanaf 1958 alle Nederlanders begraven die in Frankrijk omkwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het ereveld telt 114 graven van Nederlanders. In het ereportaal bevinden zich nog eens vier gedenkplaten met de namen van 108 Nederlandse slachtoffers.Twee van deze platen geven de namen van militairen die omkwamen bij het bombardement van het SS Pavon, waaronder sergeant Franke van der Laan uit Nijehaske.Bij dit ereveld is een tweetalig (Nederlands/Frans) bord geplaatst met achtergrondinformatie over het ereveld en de daar begraven oorlogsslachtoffers.
De Oorlogsgravenstichtiing heeft een pagina over de slachtofferregistratie op Orry-la-Ville. Daar kan o.m. de inhoud van de gedenkplaten worden bestudeerd; wat betreft de slachtoffers van de Pavon 1, 2. Per gedenkplaat kunnen bovendien bijzonderheden over de gememoreerde personen worden gevonden.
Hemmes-les-Marck
De plaquette in Hemmes-les-Marck >Op de begraafplaats van het kustplaatsje Hemmes-les-Marck, waar de Pavon aan de grond werd gezet, is een herinneringsplaquette aangebracht:
20-21 mai 1940
Des soldats Hollandais
survivants du bombardement de leur bateau le ’Pavon’
commémorent en ces lieux
les camarades de combat
qui perdirent leur vie
pour notre liberté d’aujourd’hui.
Le peuple Hollandaise se joint a eux pour toujours
et remercie le peuple Français pour hospitalité.[De overlevende Nederlandse soldaten van het bombardement van hun schip de ‘Pavon’ herdenken op deze plaats hun strijdmakkers die hun leven lieten voor onze vrijheid van vandaag. Het Nederlandse volk voelt zich voor eeuwig met hen verbonden en toont haar dankbaarheid aan het Franse volk voor haar gastvrijheid.]
Zuidfront Holland tekent hierbij aan:
De tekst doet weliswaar recht aan de herinnering van de 50 gesneuvelde slachtoffers, maar met name in de slotzin doet ze onwerkelijk aan. Het was immers met name de ongastvrijheid van de Fransen, die de slachtoffers parten speelde. En niet alleen deze slachtoffers. De vijandige houding van de Fransen jegens de Nederlanders was over het algemeen stuitend in die dagen. Een gegeven dat vele duizenden militairen en burgers mochten ervaren.
Wat betreft Hemmes-les-Marck gold die dankbaarheid trouwens wel, vonden
Wubbe Horlings en
veldprediker Greeven.Op het strand van Hemmes-les-Marck vinden af en toe nog herdenkingen plaats van de ramp. De laatste was in 2010, bij de 70e verjaardag. De foto laat zien dat er toen ook een Nederlandse vertegenwoordiging aan deel nam. >
Er vinden af en toe nog herdenkingen plaats op het strand van Hemmes-les-Marck. In het verslag van 2010, door de redactie van Nord Littoral, is sprake van – zoals vaker in Franse bronnen – 152 slachtoffers, in plaats van vijftig. Zie ook De mythes van de Pavon.
‘Het schip zou bij het ochtendtij vertrekken, toen het op het laatste moment door generaal Watrin [de bevelhebber van Duinkerken] de opdracht kreeg extra troepen in te laden. Door de vertraging was het schip gedwongen weer tot de vloed te wachten. Om 21.55 uur kwam het schip los van de steigers’.Het verhaal gaat verder in op het bombardement en op het moedige optreden van de schepen en scheepjes die te hulp snelden: marinejagers, onderzeeërs, walvisvaarders.
’Verschillende reddingsboten en walvisvaarders kapseisden, doordat ze overbelast waren. De rest van de overlevenden bereikt bij laag tij uitgeput het strand. De kapitein nam de schade aan het schip in ogenschouw en besloot het op te geven.
Er zijn niet veel tastbare herinneringen te vinden aan de slachtoffers van de Pavon. De opvallendste is het oorlogsmonument dat in het Zeeuwse dorp Oudenhoorn werd opgericht voor Bastiaan de Zeeuw. Aan de herbegrafenis van de Limburger Jacques Cramers werd in de krant enige aandacht besteed. Later verrees op het kerkhof een monument voor 'de enige soldaat uit ons midden, die niet terugkwam'. Door een verkeerde naamstelling verkeerden de nabestaanden van Adriaan Mallens uit Goirle tot 1956 in onzekerheid over het lot van hun familielid. Johannes van Heijster uit Deurne wordt op vier plaatsen herdacht. Jan Lokker uit Den Haag werd door zijn oude HBS, samen met nog twee oud-leerlingen, vereeuwigd op een plaquette, die echter is verdwenen.
Bastiaan de Zeeuw (1915-1940)
Het dorpje Oudenhoorn op Voorne Putten herdenkt Bastiaan de Zeeuw op een
oorlogsmonument (Streekarchief Voorne-Putten) >Oudenhoorn, een dorp in de gemeente Bernisse op het eiland Voorne, verloor haar dorpsgenoot Bastiaan de Zeeuw. De reserve-Tweede Luitenant sprong overboord en verdronk, en spoelde op 2 augustus 1940 aan. Hij wordt, met een in 1942 overleden plaatsgenoot, herdacht op een oorlogsmonument, waar elk jaar op 4 mei de Dodenherdenking plaatsvindt.
De Kerkklok, het blad van de Protestantse Gemeente Oudenhoorn, kondigde in mei 2011 de Dodenherdenking aan:
Het monument bij de kerk herdenkt twee Oudenhoornse gevallenen: Cornelis Blaak en Bastiaan de Zeeuw. Een paar mensen leggen op 4 mei elk jaar bloemen bij dit monument. Vorig jaar hebben we dat met een grotere groep gedaan na een korte bijeenkomst in de kerk. Dit jaar willen we dat weer doen. Ook een aantal kinderen van basisschool De Hoorn zal hier medewerking aan verlenen. Om 19.30 uur is een bijeenkomst in de kerk. Aansluitend lopen we naar het monument waar we na de bloemlegging twee minuten stil zullen zijn en twee coupletten van het Wilhelmus zingen. Na afloop staat er een kopje koffie klaar in het jeugdhonk achter in de kerk. U bent van harte welkom.Er is ook een Bastiaan de Zeeuwstraat.
Jacques Cramers (1906-1940)
Jacques Cramers uit Grevenbicht (Limburg) was soldaat bij de
Staf Westfront Vesting Holland. Hij kwam na het
bombardement ernstig gewond aan wal en stierf op 24 mei in een ziekenhuis in Duinkerken, waar hij ook werd begraven. Zijn
familie vraagt zich nog steeds af hoe hij, als enige van zijn eenheid, op de Pavon terecht is gekomen.Op 27 augustus 1947 meldde het Limburgs Dagblad dat zeer waarschijnlijk binnenkort ‘het stoffelijk overschot van Jacques Cramers vanuit Frankrijk naar Grevenbicht (zal) worden teruggebracht. Jacques Cramers is in Mei 1940 tiijdens het vervullen van zijn militaire dienst voor het vaderland in Duinkerken gesneuveld. Hij ligt tot op heden aldaar begraven’.
Maar pas op 7 februari 1950 was de herbegrafenis een feit. Limburgs Dagblad kondigde een dag eerder aan:
Maandagmiddag zal het stoffelijk overschot in het dorp aankomen. De plechtigheid begint Dinsdagmorgen om 10 uur. Deputaties van ’t Maastrichtse garnizoen van Staatsmijn Maurits zullen er bij tegenwoordig zijn en heel ’t dorp zal eer brengen aan het stoffelijk overschot van de enige soldaat uit ons midden, die niet terugkwam.Op 12 mei 1950 werd Cremers door het Ministerie van Defensie postuum tot oorlogsheld verklaard, meldt Oorlogsmusea.nl. Op 30 april 1961 werd op het kerkhof een aan hem gewijd oorlogsmonument onthuld.
Volgens die informatie vond Cramers echter niet de dood bij het bombardement, maar kwam hij enkele dagen later om het leven:
Na diverse omzwervingen kwam hij samen met andere Nederlandse soldaten in Duinkerken terecht. Daar sneuvelde hij op 24 mei 1940 tijdens een gevecht.
Foto’s: Oorlogsmusea.nl en
Anneke Moerenhout
Adrianus Mallens (1911-1940)
Adriaan Mallens in het Fotoalbum 40-45 van de
oorlogswebsite van Goirle >De website Goirle 40-45 heeft een speciaal item gewijd aan Adrianus Mallens (Adrianus Antonius Leonardus Cornelius) uit Goirle. Hij ligt sinds mei 1956 begraven in Orry-la-Ville, Frankrijk.
De website memoreert de zwerftocht van zes grenswachten van het 6e Regiment Infanterie, 3e Grensbataljon Jagers, waarvan Mallens er een was, via België naar Duinkerken en daarna op de Pavon. Dienstplichtig soldaat Adrianus Mallens behoorde tot de slachtoffers. ‘Hij overleed op 27 mei 1940 in het militair hospitaal St. Pierre in Calais ten gevolge van de opgelopen verwondingen’.
Mallens werd aanvankelijk begraven in Calais. ‘Hij was de derde onbekende militair, die overleed in het Militair Hospitaal
in Calais’.
Op 30 mei 1956 werd hij overgebracht naar het Nederlands Ereveld te Senlis, departement Oise in Frankrijk. Al die tijd
leefde zijn familie in Nederland in onzekerheid.
Nadat talloze pogingen om iets over hem te weten te komen hadden gefaald, kon tenslotte in 1957 – mede door aanwijzingen van zijn vrouw – vastgesteld worden dat hij begraven lag op het kerkhof Orry-la-Ville. Door een foutieve tenaamstelling was de naam Mallens niet in de registers van de gesneuvelde militairen opgenomen. In september 1965 kon de familie, samen met pastoor Van Riel, voor het eerst het graf bezoeken.Zie ook Het verhaal achter een oorlogsmonument (Regionaal Archief Tilburg) over het monument voor Adriaan Mallens in de Kerkstraat in Goirle.
Johannes Hendricus van Heijster (1917-1940)
De nagedachtenis van Johannes Hendricus van Heijster uit Deurne, die een ‘zeemansgraf’ heeft gevonden, wordt, blijkens de website Oorlogsslachtoffers Deurne, op vier plaatsen herdacht:
- Nederlands ereveld Orry-la-Ville (Frankrijk)
Zie hierboven
- Oorlogsmonument Sint Willibrorduskerk in Deurne
In de hal van de kerk aan de Markt in Deurne bevindt zich een gedenkplaat ‘Den Vaderlant ghetrouwe’, met de namen van
vier inwoners van Deurne, die tijdens de Tweede Wereldoorlog om het leven kwamen.
- Herdenkingsmonument in Rhenen
Zie Monument op de Grebbeberg. (hierboven)
- Provinciaal monument ‘De Brabantse Soldaat in Waalre
Na de Tweede Wereldoorlog is in de (Oude) Sint Willibrorduskerk in Waalre een herdenkingskapel gevestigd voor verzetsstrijders
en militairen. Alle namen van Brabantse militairen en verzetsstrijders die
tijdens en na de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld zijn in borden van hardhout gegraveerd. De kerk bevat een monument
voor de ‘onbekende Brabantse soldaat’. Er zijn rouwborden met namen van gesneuvelden uit de Tweede Wereldoorlog, uit de
strijd om Nederlands Oost-Indië en om Nederlands-Nieuw-Guinea, van de VN-vredesmacht in Joegoslavië en recentelijk
Afghanistan. (Wikipedia)
Jan Lokker (1919-1940)
Onder de slachtoffers op de Pavon was Jan Lokker (21), die ‘op 20 Mei is overleden, als slachtoffer van den oorlog’, zoals blijkt uit een advertentie in Het Vaderland op 8 juni 1940. Volgens bovenstaande lijst van slachtoffers stierf hij een dag later in een ziekenhuis te Calais.
Achttien jaar later kocht Wubbe Horlings een dubbelwoning in Den Haag. Met zijn gezin ging hij wonen in het benedenhuis. De twee etages hadden een aparte
opgang. Bovenin woonde een weduwe. Haar man was dood, maar zij had ook een zoon verloren. Die was gesneuveld bij het bombardement van de Pavon.
Op 8 november 1940 werd Jan Lokker herdacht in ‘zijn’ oude H.B.S., aan de Raamstraat in Den Haag, samen met nog twee oud-leerlingen die bij het begin van de oorlog waren gesneuveld. Het dagblad Het Vaderland was bij de plechtigheid aanwezig.
De koraalmuziek die bij de plechtigheid werd gespeeld was van Johann Sebastian Bach, één van de grootste componisten die het land van de Bezetter had voortgebracht en die kennelijk al salonfähig was bij de herdenking van Duitse oorlogsslachtoffers. Terwijl de organist het koraal ‘Gib dich zufrieden und sei stille’ speelde 'werden de genoodigden binnengeleid’.
‘Nooit hebben wij bij onze opvoeding ook maar één oogenblik
gedacht dat we onze jongens moesten voorbereiden op den strijd van soldaat tegen
soldaat. Het heeft ons daarom overrompeld;
zooals ons ook dit offer van deze drie jonge
levens heeft overrompeld’, sprak ‘den vroegeren directeur van de school'.
Het eerste slachtoffer was al op 10 mei ’s morgens om tien uur gevallen; de tweede sneuvelde op Tweede Pinksterdag, bij de verdediging van een brug.
'Jan Lokker, drager van den eerepenning wegens het redden van een vrouw met gevaar voor eigen leven, viel, ver van het Vaderland, te Calais, waar hy na een moedigen strijd, met tweeduizend van zijn kameraden was heengetrokken'.Misschien werden er ook wel woorden gewijd aan de barbaarse toedracht, maar die hebben dan niet de krant gehaald. Het Vaderland vervolgt:
Na twee minuten stilte speelde het orgel ‘Wenn ich einmal soll scheiden’. Daarna werd de plaquette onthuld, die vervaardigd is door de beeldhouwster mej. Carbaslus [Fransje Carbasius (1885-1984) verzorgde o.m. plaquettes van A.W. Sijthoff, directeur van de Haagsche Courant, Willem Kloos en zijn vrouw en Sicco Mansholt].
'Boven de plaquette, waarop de namen zijn aangebracht, bevinden zich de portretten van de drie gesneuvelden, te zamen in één lijst zooals zij ook vielen, te zamen in één strijd, voor één doel. Nadat de genoodigden zich hadden opgesteld, defileerden vervolgens de oud-leerlingen en leerlingen langs de ingemetselde plaquette en bewezen daarmede de laatste eer aan hun klassegenooten en vroegere leerlingen, die in dezelfde banken hadden gezeten'.De gedenkplaat lijkt te zijn verdwenen. De HBS is in 2009 verbouwd tot wooncomplex. Het bureau dat daarbij betrokken was heeft geen plaquette aangetroffen. Maar een attente lezer achterhaalde een krantenknipsel met een foto van de plaquette, waarop de drie vroege oorlogsslachtoffers van de HBS werden afgebeeld.
Wim Rijniers (1900-1940): Pas in 1951 officieel overleden
‘Zo spoedig mogelijk krijg je meer nieuws’, schreef sergeant Wim Rijniers op een briefje dat later bij zijn familie werd bezorgd. Maar dit was het laatste levensteken >In zijn laatste levensteken, ergens onderweg tussen Nederland en Duinkerken, meldt sergeant W.A. Rijniers nog aan zijn familie dat ‘met ons alles goed’ gaat. Vaststaat dat hij zich, met ca. 25 andere leden van de Luchtwachtdienst in Helmond, inscheepte op de Pavon. Zijn lichaam werd nooit gevonden, maar dat was vooralsnog geen reden om hem dood te verklaren.
De documentaire ‘De ramp met de Pavon’, hoofdstuk In Memoriam, (zie Bronnen) meldt hoe moeizaam het als nabestaanden was om tot een afsluiting te komen.
Men had, aldus een brief van de Chef van de 1e Afdeeling van het Informatie-Bureau, dat met de afwikkeling was belast (zie hierna), ‘geen gelegenheid de gesneuvelden te identificeren’. Men was aangewezen op getuige-verklaringen, maar dat aantal ‘is uiterst gering’. Er is ‘sedertdien niets meer van hem vernomen’. De autoriteiten in Engeland hebben bericht ‘dat hij zich aldaar niet bevindt’. Er moet ‘steeds meer rekening worden gehouden met de waarschijnlijkheid’ dat hij, ‘zooal niet aan boord, van de Pavon, dan toch later aan de wal’ om het leven is gekomen. Maar ‘of hieromtrent ooit zekerheid zal worden verkregen is zeer de vraag’. Uiteindelijk werd Rijniers op 22 februari 1951 officieel overleden verklaard, met een summier briefje van de Minister van Justtie, waarin stond: ‘Op twee en twintig Mei negentienhonderd veertig is in Calais in Frankrijk overleden: Rijniers, Willem, Arnoldus’ enz. Toen pas kon zijn weduwe met een nieuw leven beginnen.
Brabantse gesneuvelden - Ramp Pavon, 21 juni 1940
Brabantse gesneuvelden is een website waarop alle slachtoffers uit Noord-Brabant van militaire operaties tussen 1940 en 1945 en daarna in Nederlands-Indië worden verenigd. De 'digitale eregalerij' moet afgerond zijn wanneer in september 2019 de 75e verjaardag van de bevrijding van Brabant wordt herdacht.
Verder met: Inhoud |
|
22. Mythes van de Pavon |