20 mei 1940: Bombardement voor Duinkerken
HET DRAMA VAN DE SS PAVON


6. De vergeten oorlog in Zeeland

Toen een niets ontziend Duits bombardement op 14 mei 1940 het hart uit Rotterdam sloeg zag het Nederlandse leger zich gedwongen te capituleren. Heel Nederland? Nee, in een kleine provincie ging de strijd door. In Zeeland waren na de Duitse inval Franse troepen te hulp geschoten en ook onderdelen van het Engelse leger mengden zich in de strijd.

Intussen stroomden duizenden Nederlandse soldaten, waaronder ook Wubbe Horlings, opgedreven door de Duitsers, vanuit Brabant Zeeland binnen. Tot ook in Zeeland capitulatie werd afgedwongen door een Duits bombardement…. op Middelburg.

In Zeeland duurde de periode van (zeer betrekkelijke) vrijheid tot 17 mei 1940. Dat de strijd na ‘Rotterdam’ daar nog drie dagen doorging is in de meeste geschiedenisbronnen echter in de vergetelheid verdwenen.

Franse plannen

In het hoofdstuk Fransen waren op weg naar Breda werden de achtergronden belicht van het feit dat Franse troepen via de Belgische grens plotseling Nederland binnenstormden. Die troepenbeweging was onderdeel van een groter plan, om een Duitse inval in de strategisch belangrijke provincie Zeeland te voorkomen.

telegram < Telegram van de opperbevelhebber van de Franse strijdkrachten Maurice Gustave Gamelin an de Franse ambassade in Londen met het verzoek de Britten mede te delen dat het plan om ‘de Schelde-eilanden te bezetten gehandhaafd blijft’. Complete afbeelding (inclusief bijlagen) op website Jan H. Wigard

Volgens Middelburger Jan H. Wigard (1934) lag er al op 13 november 1939 een gedetailleerd Frans-Brits krijgsplan klaar van de opperbevelhebber van de Franse strijdkrachten Maurice Gustave Gamelin (1872-1958), om ‘bij een aanval van Duitse zijde ten spoedigste de toegang tot en het gebruik van de haven van Antwerpen voor Duits belang te verhinderen’.

Dat plan stond bekend als de 'Manoeuvre Dyle-Breda'. Wigard gaat er op zijn website over 1940-1945 uitvoerig op in.

Plan D

In zijn verhaal ’De vergeten bombardementen op Middelburg’ (1940 en 1944) behelsde Plan D [Dyle] een oprukken van het Franse leger langs de kust tot en met Zeeland. Walcheren en Zuid-Beveland moesten vóór de komst van de vijand worden bezet en onder alle omstandigheden behouden. In geval van nood moest de vijand worden verdreven.

kustartillerie De kustartillerie in Vlissingen op een foto voor 1937 >

De haven (Vlissingen) en het vliegveld op Walcheren, de marine-watervliegtuigbasis in Veere en de dorpen Westkapelle, Domburg, Vrouwenpolder en Arnemuiden werden speciaal benoemd . De beveiliging naar het oosten moest worden verzekerd bij het kanaal door Zuid-Beveland, de Kreekrakdam en (vlak over de grens in Noord-Brabant) het vliegveld Woensdrecht.

Op 13 november 1939 stuurde de Franse opperbevelhebber Gamelin een telegram aan zijn militaire attaché in Londen met de boodschap: ‘Deelt u aan Britse delegatie mee, dat het voorgenomen plan incluis bezetting van de Schelde-eilanden geheel gehandhaafd blijft’.

Dat betekent dat bij een dreigende Duitse aanval Zeeland door de Franse troepen ‘bezet’ zou worden [in het document is sprake van ‘occupation’], overigens met instemming van de Nederlandse autoriteiten, om de linkerflank van de geallieerde strijdkrachten te dekken en zo de Frans-Britse belangen te verdedigen.

Memoranda voor potentiële bondgenoten

De Nederlandse opperbevelhebber, generaal Winkelman, stuurde op 23 maart (verzegelde) memoranda aan de militaire attaché's in Parijs, Brussel en Londen met zijn wensen (die officieel pas op de eerste oorlogsdag ter kennis van de betrokken buitenlandse autoriteiten gebracht zouden worden). Dr. L. de Jong meldt:

Frankrijk moest een legerkorps van vier divisies in gereedheid houden om het, zodra nodig, over zee naar de Vesting Holland over te brengen en Engeland terstond één divisie naar Zeeland zenden benevens naar de Vesting Holland een grote hoeveelheid luchtdoelgeschut, vier (later acht) eskaders jachtvliegtuigen en twee eskaders verkenners (deel 3, pag. 65).
Tenslotte werd zowel aan de Franse luchtmacht als aan de Royal Air Force gevraagd, de bruggen welke de Duitsers over de IJsel en de Maas zouden slaan, met bommenwerpers aan te vallen (deel 2, pag. 253).
Zeeland

Zeeland in de meidagen van 1940 (Kaart ontleend aan ‘Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog’, deel 3, pag. 469)

Eerste bombardement

Bijna onmiddellijk na het begin van de oorlog, op vrijdag 10 mei, om half vijf ‘s morgens, kreeg Vlissingen zijn eerste bombardement te verwerken. Het militaire vliegveld Souburg bij de havenstad werd aangevallen door drie Messerschmitts, vertelt Ko Allewijn in ‘Zeeland in oorlog, 1940-1945’. Bij het Goessche Sas werd één van deze vliegtuigen neergeschoten. Ook dropten de Duitsers magnetische mijnen in de Scheldemond, die echter al gauw onschadelijk konden worden gemaakt.

De eenheid van luitenant F. Snapper schoot een Duits vliegtuig neer. De laatste woorden van de piloot wekten verontrusting:

Ik herinner mij die dag omdat, toen ik mij, tijdens de middagrust, bij mijn sectie aansloot, de mannen zich bezorgd maakten over de uitlatingen van een Duitse piloot, die dodelijk gewond uit zijn neergeschoten vliegtuig was gehaald en had gezegd: "Ik zal sterven, maar Duitsland zal overwinnen". Ik antwoordde hen dat Duitsland zeker verslagen zou worden nu Frankrijk, Engeland, België en Nederland een bondgenootschap vormden. (Mars et Historia, 95/2, pag. 6)

Een uitvoerig overzicht van de strijd in Zeeland in mei 1940 werd door dr. F. Snapper in 1995/96 in het militaire tijdschrift Mars en Historia gepubliceerd in vijf gedegen en zeer uitvoerige artikelen over ‘de strijd om de Zeeuwse eilanden in mei 1940’, 95/2, 95/3, 95/4, 96/1 en 96/2 (pdf). Meer details bij Bronnen.

Zie ook video van Gevechten bij Vlissingen in 1940 en de vlucht van de koninklijke familie naar Engeland.


Fransen naar Breskens

Op 10 mei 1940 om 06.45 uur, na het uitbreken van de oorlog, gaf generaal Gamelin bevel tot onmiddelijke uitvoering van Plan D van het Franse Opperbevel, waaraan ook de Britten zich hadden onderworpen. België hield zich intussen strikt neutraal. Drie Franse verkenningseenheden bereikten die dag Breskens, om 16.00 uur. De Fransen hadden haast, weet Wigard. Het ging om de Westerschelde en de vrije toegang tot Antwerpen. Hij citeert de heer A.H. van Dijk, ‘lokaal historicus’:

In 1940 lag het 7e Franse leger in reserve in de omgeving van Duinkerken met als opdracht bij een Duitse aanval op het Westfront onmiddellijk de beide oevers van de Westerschelde te bezetten om de toegang voor geallieerde schepen naar de haven van Antwerpen te garanderen en te voorkomen dat de Westerschelde door Nederlandse zeemijnen zou worden geblokkeerd. Zij beschikten daarvoor al over de nodige marsorders zodat ‘de bezetting’ van Walcheren en Zuid-Beveland goed was voorbereid. De Franse wisten niet zeker of Nederland opnieuw zou proberen neutraal te blijven zoals in de Eerste Wereldoorlog. Vandaar deze bliksemssnelle opmars.
In Frankrijk zocht de Nederlandse militair attaché intussen contact met de geallieerde opperbevelhebber Gamelin, en meldde de uitkomst via de telefoon (De Jong, deel 3, pag. 66):

'Aan het verzoek om een legerkorps van vier divisies overzee naar Nederland te zenden, kan niet worden voldaan', dicteerde Van Voorst Evekink over de telefoon. Het Zevende Leger van generaal Giraud zou naar Zeeland en Noord-Brabant oprukken, waarbij één regiment overzee naar Walcheren gebracht zou worden.
Wubbe Horlings zag de Fransen binnenkomen, al is onbekend waar en wanneer. Hij ontdekte een landgenoot tussen de Franse soldaten. Hij vertelt in het hoofdstuk Verzamelen in belaagd Zeeland:

Ik heb een deel van die troepen aan land zien komen. En tot mijn grote verbazing kende ik één van die militairen. Het was Aptroot, een Jood. Toen ik in dienst ging, met nog vele anderen, werden wij aan het station opgewacht door een paar korporaals van de Jagers, die ons naar Waalsdorp moesten begeleiden. Een van die korporaals was deze Aptroot, een aardige jongen. Hoe hij bij het Franse leger was gekomen weet ik niet. Ik heb hem maar even gesproken, want hij moest optreden als tolk. Hierna heb ik hem niet meer gezien.

Verder met: Inhoud |
of:

7. Zeeland overstroomd door soldaten
11. Laatste veerpont uit Vlissingen


Make a free website with Yola