Video van Pyongyang bij het ochtendgloren, als de stad ontwaakt met de herinnering aan Kim Il-sung en langzaam overgaat tot de orde van de dag. (YouTube, 5.35) Klik op foto om video te starten.
Twintig dagen naar het land van Kim Jong-un, deel 9
Sinister ontwaken met Kim Il-sung
Waarschijnlijk kwamen de klanken bij het Centraal Station (YouTube) vandaan, enkele honderden meters van ‘ons’ Hotel Koryo (YouTube). Zo dichtbij en toch ook zo ver weg. want zonder gids mochten we het hotel niet verlaten.
Ochtenddrukte vanuit de bus bij het voor ons onbereikbare Centraal Station. (Still uit video) >
Later bleek dat de bevolking postuum wordt gewekt door Kim Il-sung persoonlijk. De klanken zijn ontleend aan een opera die zou zijn gecomponeerd door Kim Jong-il (1941-2001) in het kader van de persoonsverheerlijking van zijn vader: Where are you, my Dear General? (YouTube 5.50), hier tijdens een concert in 2010 en hier in een populaire versie. En na zijn dood werd ‘Dear General’ gebruikt om het rouwproces voor Kim Jong-il in beeld te brengen.
En zo wordt de bevolking van Pyongyang er al bij het ochtendgloren raan herinnerd dat hun almachtige president, die bij leven alles in het land bepaalde, het nog altijd voor het zeggen heeft (want nog steeds president). Waar is hij als je hem nodig hebt?
Kim Jong-il als kunstliefhebber
De Kunsten staan in de DPRK in hoog aanzien. Niet voor niets wordt de politiek van het land niet alleen gesymboliseerd met de communistische hamer-en-sikkel, maar ook met het penseel.. Kim Jong-il was een groot kunstliefhebber. Hij werd door zijn vader Kim Il-sung benoemd tot minister van Cultuur. Om de povere staat van de Noord-Koreaans filmkunst op te vijzelen liet hij in 1978 zelfs een Zuid-Koreaanse filmster, Choi Eun-hee, ontvoeren. Ze bleef acht jaar in zijn macht en speelde inderdaad in Noord-Koreaanse speelfilms, tot ze in 1986 wist te ontsnappen.‘Dear General’ is een onderdeel van de opera Een ware dochter van de Partij; één van de vijf revolutionaire opera’s die worden toegeschreven aan Kim Jong-il.
De revolutionaire opera is onderdeel van de Noord-Koreaanse politieke vorming. Alle mogelijke kunstvormen: taal, muziek, zang, beeld, kleuren, geuren en mythologie, worden ingezet als onderdeel van een liturgie voor de Kim-dynastie; de goddelijke leiders van Noord-Korea.
Bizarre architectuur
Net als Amsterdam geen ‘Nederland’ is lijkt de hoofdstad Pyongyang van Noord-Korea nauwelijks op het land buiten de stadspoorten. De stad heeft een imposante en bizarre architectuur, wat door Businessinsider.nl in 24 foto’s overtuigend duidelijk wordt gemaakt.
Het enige redlamebord dat we zagen in Noord-Korea, voor een auto uit Noord-Korea. (Foto: Roel) >
Bij binnenkomst van Pyongyang vanuit het zuiden, na de Herenigingsboog (zie deel 8), vallen onmiddellijk de enorme flatgebouwen op; naar schatting dertig verdiepingen hoog en dertig woningen breed. Hoe ze er van binnen uit zien blijft een goed bewaard geheim. Toen in 2017 op de Biënnale van Seoul (Zuid-Korea) trots’de DPRK-flat’ werd geëxposeerd, werd gemeld dat een gemiddelde flat voor een gezin 36 vierkante meter groot is, al kunnen ‘geprivilegieerden’ een woning van wel 115 vierkante meter toegewezen krijgen.
Overigens is het de vraag of Noord-Koreanen wel zo graag ‘hoog’ wonen. Bij voortduring valt de elektriciteit uit, variërend van enkele seconden tot een paar minuten, maar je weet nooit wanneer het licht weer aan floept. Tijdens het diner eet je dan even op de tast of in het schemerduister verder, maar als je net in de lift staat is het een onaangename ervaring. En voor dertig verdiepingen met de trap is een uitstekende conditie nodig.
Verschillend avonden passeerden we die flatgebouwen met de bus. Nu niet opgevallen, maar volgende keer opletten of er bovenin wel licht brandt.
Zelfoverschatting
We hebben, ondanks een overladen programma, lang niet alle bezienswaardigheden van Pyongyang kunnen bewonderen; daarvoor zijn het er te veel. En de gidsen zorgen er wel voor dat de toerist de zwakke punten nauwelijks te zien krijgt, maar vooral de indruk krijgt dat Noord-Korea een moderne staat is; van alle markten thuis.Wie voor de val van de Muur door Oost-Europa reisde stuitte daar op saaie, eenvormige, vaak onaantrekkelijke architectuur. De steden in Noord-Korea, en zeker Pyongyang, bieden veel meer variatie, al was het alleen al doordat soms duidelijk vervallen flatgebouwen in stemmige pastelkleuren zijn beschilderd. En tijdens de ontwikkeling van een wetenschappelijke wijk vol indrukwekkende, bizarre hoogbouw, die bovendien in korte tijd uit de grond is gestampt, kregen creatieve architecten de vrije hand.
Maar Pyongyang kent ook bijzondere staaltjes van zelfoverschatting, zoals het grootste hotel van de wereld dat nooit in gebruik is genomen en het grootste stadion dat het resultaat is van een mislukte claim om in 1988 de Olympische Spelen van buurland Zuid-Korea te kapen. Dat de metro de rivier niet passeert is te wijten aan een ongeluk in 1971 bij de bouw van een tunnel.
Pyongyang stikt van de voetgangerstunnels onder zijn nog niet zo heel drukke straten. Wie op straat oversteekt wordt gegarandeerd teruggefloten door één van de vele charmante verkeersagentes die verder niet veel méér lijken te doen dan van uitzicht veranderen door robotachtig 90 of 180 graden te draaien. Opmerkelijk: de vele voetgangerstunnels hebben geen leuningen. Om in Pyongyang te kunnen (over)leven moet je kennelijk goed ter been zijn..
De Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang vanaf de 170 meter hoge Juche-toren. (Onderdeel van 360-graden-panorama van Aram Pan; zie hoofdstuk 1)
Juche Tower: één steen voor elke dag in leven van de Leider
De Juche Tower biedt een magistraal uitzicht over heel Pyongyang.
(Foto: Wikimedia) > De Juche Tower werd gebouwd ter gelegenheid van de 70e verjaardag van Kim Il-sung en is het symbool van de Juche; de Noord-Koreaanse staats-ideologie van ‘zelfvoorzienigheid’.
De toren is 170 meter hoog en bestaat uit 25.550 granieten blokken; één voor elke dag uit het leven van de Grote Leider tot zijn verjaardag in 1982. Een 20 meter lange metalen fakkel wordt van binnen met bewegende lampen verlicht om de illusie te wekken van brandend vuur. Voor de toren staat drie beeldengroepen die industrie, landbouw, kunst en de Arbeiderspartij symboliseren.
Het uitkijkplatform bovenop is bereikbaar met een lift, en biedt een magistraal uitzicht over de bizarre architectuur van heel Pyongyang, een (2,6) miljoenenstad die wordt doorkruist door deTaedongrivier. Het uitzicht is overweldigend. Aan deze kant van de rivier vrij eenvormige, maar veelkleurige flatgebouwen en aan de overkant veel meer variatie, met in de verte die intrigerende pyramide.
Aan de overkant ligt het Kim Il-sungplein, waar de massale publieksdemonstraties en militaire parades plaatsvinden. Toen wij er waren was er niets te zien. Onze geplande excursie naar dat plein (waar Joop ooit furore maakte door ‘zijn goocheltruc’ te vertonen voor een tot honderden Koreanen aanzwellend publiek) ging ook niet door. Pyongyang was te druk bezig met de voorbereidingen voor de viering van de 70e verjaardag van de Republiek en kon ons daar niet bij gebruiken.
Monument Arbeiderspartij eert ook intellectuelen
Het Monument van de Arbeiderspartij, aan de rand van een dichtbevolkte woonwijk in Pyongyang. (Foto: Wikimedia)
Pyongyang is groot. We zijn niet bij het Monument van de Arbeiderspartij geweest. Het gigantische bouwwerk, dat verrezen isaan de rand va een wijk met grote flatgebouwen, bestaat uit de drie gebruiksvoorwerpen die de de ‘oprechte eenheid van de Leider, de Partij en de Mensen’ symboliseren: hamer, sikkel en penseel, die staan voor arbeiders, boeren en intellectuelen.
Het gevaarte heeft een diameter van 50 meter van buiten en van binnen 42 meter en bestaat uit 216 blokken, die (hoe?) samen uitkomen op de datum 16 februari 1942 toen (zie hoofdstuk 7) Kim Jong-il zou zijn geboren.
Ryugyong Hotel - grootste projectiescherm ter wereld
Videospektakel op het grootste projectiescherm ter wereld het Ryugyoun Hotel (video Roel) Klik op foto om video te starten. >
Het had het opvallendste hotel van de wereld moeten worden: het Ryugyong Hotel in het oosten van Pyongyang, onder Egyptische architectuur gebouwd tussen 1987 en 1992. Het is een zeer opvallend element aan de horizon van de Noord-Koreaanse hoofdstad: een pyramidevormig gebouw van 330 meter hoog met 3000 kamers en zeven restaurants op 105 verdiepingen en met een vloeroppervlakte van 360.000 m². Het is het grootste gebouw in Noord-Korea en tot 2009 van de wereld, tot Dubai zijn nog hogere Rose Tower kreeg,
Maar het hotel werd nooit voltooid, door technische en financiële problemen, elektriciteitstekorten en door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, waardoor veel steun wegviel. Het gebouw werd nooit veilig verklaard. De kwaliteit van het beton zou onvoldoende zijn en de liften levensgevaarlijk. Daardoor konden geen ramen, deuren of inrichting worden aangebracht. De bouw heeft waarschijnlijk ruim een half miljard dollar gekost.
Tussen 2008 en 2011 werd wel de buitenkant van het gebouw gerenoveerd. Daardoor kan het hotel nu fungeren als het allergrootste projectiescherm ter wereld. We waren er verschillende avonden vlakbij met de bus. Tijdens feestelijkheden worden fantastische taferelen op de wanden geprojecteerd; een videoshow, met uiteraard ook de Noord-Koreaanse vlag in top.
Mireae Scientist Street in jaar uit grond gestampt
Het wetenschappelijk paradepaardje is het Sci-Tech Complex, gebouwd in de vorm van een atoom op het Ssuk-eiland in de Taedongrivier. De opening vond plaats in een periode van oplopende spanningen als gevolg van het Noord-Koreaanse kernwapenprogramma. Volgens Kim Jong-un moet het instituut met behulp van wetenschap en techniek de opbouw van zijn land tot een rijke en machtige staat stimuleren.
< De Miraea Scientist Street met zijn opvallende wolkenkrabbers. (Foto: Wikimedia)
Een andere wetenschappelijk pronkjuweel is de Mireae Scientist Street. Wij mochten, onder leiding van mister Park, een kijkje nemen.tussen de imposante wolkenkrabbers die volgens hem ‘binnen een jaar’ werden voltooid. De wetenschapswijk werd in 2015 geopend.
De laan, met zes banen, biedt huisvesting aan instituten die onder meer zijn verbonden met de Kim Chaek Technische Universiteit. Kim Chaek, een strijdmakker van Kim Il-sung, kwamen we al tegen in deel 4, in de trein die de vanwege zijn militaire geheimen ‘verboden’ gelijknamige stad passeerde. De duizenden wetenschappers die er gehuisvest zijn zouden er gratis wonen, omdat zij het welzijn van de natie bevorderen.
Volgens Wikipedia was Mirae Scientists Street de eerste locatie in Noord-Korea met een openbaar WiFi-netwerk. Toeristen hebben daar niets aan. Het Noord-Koreaanse internet, waarvan het bereik zich tot de landsgrenzen beperkt, is exclusief bestemd voor gepriviliegeerde gebruikers.
Metro op honderd meter diepte
De metro van Pyongyang is bereikbaar met een hele lange roltrap, die in een peilloze diepte lijkt te verdwijnen. De metro ligt maar liefst 100 meter onder straatniveau ’Hij kan daardoor ook als schuilkelder dienen in het geval van oorlog’, is een veelgebruikt argument van gidsen; het door de propaganda gevoede gevaar van een Amerikaanse overval is altijd dichtbij.Als voorbeeld diende de stalinistische metro van Moskou, met zijn marmeren muren, hoge kroonluchters en luxe, vaderlandslievende versieringen die het vertrouwen in de Sovjetstaat moesten bevestigen. De bouw van de metro van Pyongyang begon in 1968.
Kroonluchters verlichten de metro van Pyongyang, 100 meter onder de grond (Foto: Wikimedia)
De meeste rijtuigen reden vroeger op de U Bahn van Berlijn. Recent zijn nieuwe voertuigen (YouTube) in gebruik genomen.
< De twee lijnen van de metro van Pyongyang.
Er zijn twee lijnen met totaal zeventien stations.(of zestien; de overstaphaltes Chönsung en Chönu liggen dicht bij elkaar) die zich allemaal aan de westzijde van de Taedongrivier bevinden. In de jaren ‘70 is gepoogd een tunnel onder de rivier aan te leggen, maar bij een incident in 1971 zouden meer dan honderd arbeiders om het leven zijn gekomen en sindsdien is de uitbreiding gestaakt.
Vijf stations staan open voor toeristen.Vroeger waren het er maar twee, wat de legende deed ontstaan dat Pyongyang speciaal voor buitenlandse bezoekers een metro had gebouwd met maar twee stations. Alle rijtuigen zijn voorzien van de onvermijdelijke portretten van Kim-kwadraat en we zaten of stonden midden tussen de Koreanen, waarmee overigens nauwelijks contact was.Wij mochten op drie stations even uitstappen en hadden de indruk dat de twee stations die we passeerden aanzienlijk minder luxe waren ingericht..
Earthnutshell.com slaagde er overigens ieen uitvoerige reportage te plaatsen met sfeerbeelden in en om de alle stations van de metro met rond 70 foto’s.
Is André er al?
Mijn reddende engel Pak brengt me na mijn dooltocht, geëscorteerd door Leonieke en de
buschauffeur, terug naar de bus. (Foto: Roel) > Toen we op de lange roltrap weer naar boven kwamen keken we uit op de Arc de Triomf, de triomfboog die is opgericht om het verzetswerk van Kim Il-sung tegen de Japanners te eren. Ik wist ik niet wat er verder op het programma stond en liep dus maar achter mister Pak aan, die een voetgangerstunnel in dook. Pak liep haastig door en ging aan het eind weer naar boven; ik veronderstelde dat de rest van de meute ons volgde. Buiten ontdekte ik dat hij helemaal niet meneer Pak was en dat ik midden tussen veel haastige Koreanen stond. Aan de overkant geen spoor van herkenning. Wat nu?
Overal ter wereld neem je dan een taxi naar het hotel, maar dit was Pyongyang. Ik ging dus maar weer terug, de tunnel door, en toen stond ik opnieuw tussen alleen maar Koreanen.
Langzaam bekroop me een gevoel van lichte paniek. Maar toen klonk uit de verte een stem: ‘André, André!’. Het was miss Pak, die voor de tweede keer als mijn reddende engel fungeerde. Stevig gearmd liepen we naar de bus, waar - tot mijn opluchting - mijn reisgenoten toch wel een beetje bezorgd waren geworden.
Maar daarna was er,als we de bus ergens om verlaten hadden, altijd wel een grappenmaker die even informeerde: ‘Is André er al?
Een andere grap was trouwens: ‘André is de enige buitenlander in Pyongyang die zonder begeleiding de stad in is geweest’. Dat nemen ze me niet meer af.
Triomfboog eert Kim Il-song tijdens bezetting Japan
< De Triomfboog van Pyongyang herinert aan de heldendaden van Kim Il-sung tijdens de Japanse
bezetting. (Foto: André)De Triomfboog van Pyongyang, zestig meter hoog en vijftig meter breed, is één van de opvallendste monumenten in de hoofdstad. Hij werd opgericht om het Koreaanse verzet tegen Japan (zie deel 5) en de terugkeer van Kim Il-sung in 1945 te herdenken.
De boog is ontworpen naar het voorbeeld van de Arc de Triomph in Parijs, maar (uiteraard) tien meter hoger. Alleen in Mexico is een triomfboog nog hoger.
Wij hebben het monument in Pyongyang alleen vanaf de buitenkant gezien. Het bouwwerk heeft talloze kamers, borstweringen, observatieplatforms en liften, en vier gewelfde toegangspoorten van 27 meter hoog, die gedecoreerd zijn met azalea's. In de boog is de revolutionaire lofzang "Lied van generaal Kim Il-sung" en de jaren 1925 en 1945 gegraveerd.
May Day Stadium resultaat bloedige Olympische claim DPRK
Pyongyang dankt het May Day Stadium (1 Mei-stadion), het allergrootste stadion ter wereld, aan een staaltje onovertroffen Noord-Koreaanse bluf. Het biedt plaats aan maar liefst 150.000 mensen.
Het MayDay-stadion in Pyongyang is het grootste van de wereld. >
Aanleiding voor de bouw waren de Olympische Spelen van 1988, die aan de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoulwaren toegewezen. Noord-Korea eiste dat de manifestatie plaats zou vinden in héél Korea en begon daarvoor in Pyongyang alvast een gigantisch nieuw stadion te bouwen. Het overzicht van de gebeurtenissen die volgden is bizar.
In januari 1986 leek het Olympisch Comité zelfs bereid de Spelen in de Pyongyang te houden, maar een half jaar later bleek de goodwill beperkt tot het organiseren van .twee onderdelen in Noord-Korea. De DPRK besloot toen de Spelen te boycotten en in de bomaanslag die in Seoul op 14 september 1986 plaatsvond, kort voor de Aziatische Spelen in de Zuid-Koreaanse hoofdstad, werd de hand van het Noorden vermoed.
De geheime dienst van de DPRK organiseerde een jaar later zelfs een bomaanslag uit op een Zuid-Koreaans vliegtuig. Vlucht KAL 858 stortte op 29 november 1987 neer in de Indische Oceaan. Alle 104 passagiers en 11 bemanningsleden kwamen om het leven, onder hen 113 Zuid-Koreanen. De vrouw die de geprepareerde transistorradio had geplaatst kreeg de doodstraf, maar woont intussen op een geheime plaats in Zuid-Korea.
op 8 september 1988 besloot Noord-Korea definitief de Olympische Spelen te boycotten. De communistische solidariteit bleef beperkt tot Cuba, Ethiopië en Nicaragua.Toen de Spelen op 12 september begonnen hield Zuid-Korea voor de zekerheid 120.000 man politie achter de hand, terwijl het complete Zuid-Koreaanse leger van 620.000 man paraat stond.
Het May Day Stadium is inmiddels het paradepaardje van de Noord-Koreaanse propaganda. Wij zaten er ook, op 9 september, tussen 150,000 andere bezoekers, waaronder Kim Jong-un zo’n 150 meter van ons vandaan, te kijken naar een uitvoering van ca. 100.000 atleten tijdens de Mass Games van 9 september (zie het volgende hoofdstuk). .
Kinderpaleis met griezelig knappe kunstzinnige kindertjes
Een vol podium tijdens een uitvoering in het Kinderpaleis.
Miss Pak met het welkomstmeisje bij het Kinderpaleis. Ze heeft van iemand van ons
een presentje gekregen in een plastic tasje met ‘Veul vûr wenig’. (Foto: Roel) >
Wij werden onderaan de ruim tien meter brede majestueuze trap welkom geheten door een schattig meisje in schooluniform. Het 2000 plaatsen grote theater zat al bijna vol toen wij er arriveerden. Binnen wachtte een wervelende show waarin jeugdige muzikanten, zangers en zangeressen, solo, in duo’s, trio’s, andere samenstellingen en als omvangrijk meisjeskoor, met een grote variëteit aan muziekinstrumenten: viool, fluit, trommels, de kayagum; het traditionele Koreaanse snaarinstrument en de accordeon, als dansers en danseressen of als acrobaten .elkaar, soms met een komische noot, elkaar op schuivende podia in een snel tempo afwisselden. Op de achtergrond afwisselende videobeelden, waarbij vaderlandslievende films met Kim 1, 2 en 3 in de hoofdrol niet ontbraken. Bij mij raakte de uitvoering soms een gevoelige snaar; ik moest een traantje wegpinken, wat in mijn altijd alerte reisgezelschap dan weer niet onopgemerkt bleef.
Een actuele video van de show lijkt niet beschikbaar. Op YouTube is wel een vergelijkbare uitvoering uit 2015 (1.17, YouTube) te vinden, met een vrijwel identiek programma maar met kinderen die inmiddels ruim drie jaar ouder zijn. Het was een perfecte show, waarin alle programma-onderdelen feilloos op elkaar aansloten en (mij) in de uitvoering geen fouten opvielen. Voor het project moet eindeloos zijn geoefend. Het is de vraag of wij in het Westen in staat zouden zijn dergelijk werk af te leveren, alleen al omdat er volgens onze normen feitelijk sprake is van kinderarbeid en omdat bij ons de benodigde scherpe discipline domweg - gelukkig - ontbreekt.
(Wordt vervolgd)